علائم بارداری کاذب (pseudocyesis) به حالتی گفته می‌شود که فرد فکر می‌کند باردار است. به عبارت دیگر، بسیاری از علائم جسمیِ بارداری را تجربه می‌کند، اما جنینی در رحم وجود ندارد. این حالت نادر است و معمولاً نتیجه تعامل میان عوامل روانی و هورمونی است (منبع). این مقاله از آزمایشگاه فروردین درباره بارداری کاذب و علائم و نشانه‌های آن است.
مهم‌ترین علائم بارداری کاذب چیست؟
قطع یا تأخیر قاعدگی.
بزرگ شدن و تورم شکم بدون وجود جنین.
حساسیت، بزرگ شدن سینه‌ها و گاهی ترشحات شیری.
احساس حرکت جنین (احساسات شبیه تکان جنین).
تهوع و استفراغ شبیه حالت صبحگاهی.
افزایش وزن یا تغییر اشتها.
تغییرات خلقی: اضطراب، افسردگی یا میل شدید به بارداری.
این علائم می‌توانند شبیه بارداری واقعی باشند و بیمار و حتی اطرافیان را گمراه کنند.
علت بارداری کاذب چیست؟
بارداری کاذب به دلیل ترکیب چند عامل رخ می‌دهد:
عوامل روانی
تمایل قوی یا ترس از بارداری، فشار اجتماعی برای صاحب‌فرزند شدن، سوگ یا تجربه‌ٔ سقط قبلی.
تغییرات نوروهورمونی
اضطراب و افکار مکرر می‌توانند باعث تغییر در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان شوند. این تغییرات ممکن است سطح پروتئین‌ها و هورمون‌هایی مثل پرولاکتین را بالا ببرد و علائمی مانند ترشح شیر و قطع قاعدگی ایجاد کند.
پیش‌زمینه‌ٔ پزشکی یا دارویی
برخی داروها (مثلاً برخی آنتی‌سایکوتیک‌ها) می‌توانند پرولاکتین را افزایش دهند و نقش کمکی داشته باشند. به‌طور خلاصه، ذهن و بدن با هم «همکاری» می‌کنند تا نشانه‌های جسمی بروز کند (منبع).
بارداری کاذب چقدر شایع است؟
بارداری کاذب نادر است. برآوردها نشان می‌دهد حدود ۱ تا ۶ مورد در هر ۲۲,۰۰۰ تولد رخ می‌دهد؛ یعنی وضعیت کمیابی است، به‌ویژه در کشورهای دارای دسترسی آسان به تست‌های بارداری و سونوگرافی. با این حال در جوامعی که فشار اجتماعی برای فرزنددار شدن بالاست یا دسترسی به مراقبت کمتر است، گزارش‌ها می‌توانند متفاوت باشند.
تست بارداری کاذب چیست؟
برای تشخیص حالت و علائم بارداری کاذب، پزشکان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. تست بارداری خون (hCG)
تست hCG یکی از روش‌های اصلی تشخیص بارداری است. اگر نتیجه تست خون منفی باشد، احتمال بارداری واقعی بسیار کم است. این تست میزان هورمون hCG را در خون اندازه‌گیری می‌کند که معمولاً در بارداری واقعی بالا می‌رود.
۲. سونوگرافی شکمی یا واژینال
سونوگرافی، چه به صورت شکمی و چه واژینال، روشی مؤثر برای تأیید وجود یا عدم وجود جنین است. با استفاده از سونوگرافی می‌توان مشخص کرد که آیا جنین یا کیسه بارداری در رحم وجود دارد یا خیر.
۳. معاینه بالینی و بررسی علل دیگر
در معاینه بالینی، پزشک به دقت وضعیت جسمانی بیمار را بررسی می‌کند. ممکن است پزشک بررسی‌هایی برای شناسایی مشکلاتی مانند توده‌های رحم یا تومورهای هورمونی (مثل پرولاکتینوما) انجام دهد. این مشکلات می‌توانند علائم مشابه بارداری کاذب ایجاد کنند.
تشخیص نهایی
تشخیص نهایی بارداری کاذب براساس ترکیب معاینات بالینی، تست hCG و سونوگرافی صورت می‌گیرد. این سه روش به پزشک کمک می‌کنند تا اطمینان حاصل کند که آیا علائم بارداری کاذب به دلیل وضعیت‌های دیگر ایجاد شده‌اند یا نه.
نکات عملی برای پزشکان و پرستاران
با احترام و همدلی صحبت کنید
همیشه با احترام و بدون قضاوت وارد گفتگو شوید. بیماران باید احساس کنند که از طرف شما حمایت می‌شوند، نه اینکه مورد تمسخر قرار گیرند.
حمایت عاطفی از خانواده
خانواده نقش مهمی در روند درمان دارند. از آن‌ها برای حمایت عاطفی بیمار کمک بگیرید، اما در عین حال باید حریم خصوصی بیمار را کاملاً رعایت کنید.
حساسیت به وضعیت‌های خاص بیمار
اگر بیمار سابقه ناباروری، سقط جنین یا فشار اجتماعی برای بارداری دارد، باید حساسیت بیشتری نشان دهید. این شرایط می‌تواند تاثیر زیادی بر احساسات و وضعیت روانی بیمار داشته باشد.
در صورت نیاز به مشاوره روان‌شناسی، کمک بگیرید
اگر بیمار نسبت به تشخیص واکنش نشان دهد یا مقاومت کند، بهتر است از یک روان‌پزشک یا مشاور برای همراهی و کمک به بیمار دعوت کنید.
سوالات متداول درباره علائم بارداری کاذب (FAQ)
۱- آیا بارداری کاذب همان هذیان بارداری است؟
خیر. در علائم بارداری کاذب، بیمار شرایط جسمی قابل مشاهده دارد. در هذیان بارداری (delusion of pregnancy) معمولاً علائم جسمی وجود ندارد و اغلب در بیماری‌های روان‌پریشی دیده می‌شود.
۲- آیا بارداری کاذب از نظر جسمی خطرناک است؟
معمولاً خطر مستقیم جسمیِ بلندمدت ندارد، اما می‌تواند استرس شدید، افسردگی یا پیامدهای بین‌فردی ایجاد کند؛
۳- آیا در صورت درمان، علائم بارداری کاذب بر می‌گردد؟
بسیاری از موارد با پشتیبانی روانی و درمان علل هورمونی بهبود می‌یابند، ولی در برخی موارد زمان لازم است و پیگیری طولانی‌مدت باید در نظر گرفته شود.
نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
علائم بارداری کاذب می‌تواند بسیار واقعی و ناراحت‌کننده باشد. برای تشخیص دقیق این وضعیت، تست hCG و سونوگرافی از مهم‌ترین روش‌ها هستند. درمان این مشکل نیازمند رویکردی همدلانه و چندجانبه است: توضیحات پزشکی روشن و دقیق، پشتیبانی روانی و در صورت نیاز، درمان‌های هورمونی. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با علائم بارداری کاذب روبرو هستید، برای تشخیص و درمان به آزمایشگاه فروردین مراجعه کنید. تیم متخصص ما آماده است تا با شما در این مسیر همراه باشد و بهترین مراقبت‌ها را ارائه دهد.
