علائم کیست تخمدان؛ از تشخیص تا درمان
شنیدن نام «علائم کیست تخمدان» ممکن است برای هر دختر جوان یا والدین نگرانی، دلهره‌آور باشد. اما آیا واقعاً جای نگرانی وجود دارد؟ حقیقت این است که کیست‌های تخمدان در دختران بسیار شایع‌تر از آن چیزی هستند که تصور می‌کنید و در اغلب موارد، بی‌خطر و موقتی‌اند. با این حال، آگاهی از علائم و نشانه‌های آن، اولین و مهمترین قدم برای مدیریت صحیح و حفظ آرامش است.
این مقاله جامع از آزمایشگاه فروردین، راهنمای کامل شما برای شناخت علائم کیست تخمدان است.
کیست تخمدان چیست؟ چرا در دختران جوان شایع است؟
تخمدان‌ها دو عضو کوچک در دو طرف رحم هستند که وظیفه تولید تخمک و هورمون‌های زنانه را بر عهده دارند. هر ماه، در طی چرخه قاعدگی، ساختارهای کیسه‌مانندی به نام فولیکول روی تخمدان‌ها رشد می‌کنند. معمولاً پس از آزاد شدن تخمک، این فولیکول‌ها از بین می‌روند. کیست تخمدان زمانی به وجود می‌آید که یکی از این کیسه‌ها به جای تحلیل رفتن، به رشد خود ادامه داده و پر از مایع شود.
این پدیده به دلیل نوسانات هورمونی طبیعی در سنین بلوغ و جوانی بسیار رایج است. در واقع، بیشتر کیست‌ها از نوع «عملکردی» هستند، یعنی بخشی از عملکرد عادی تخمدان محسوب می‌شوند و اغلب طی چند هفته تا چند ماه خودبه‌خود از بین می‌روند. پس اولین نکته این است: وجود علائم کیست تخمدان در دختر مجرد لزوماً به معنای بیماری نیست.
۷ مورد از شایع‌ترین علائم کیست تخمدان در دختران مجرد
بسیاری از کیست‌ها هیچ علامتی ندارند و به صورت اتفاقی در سونوگرافی کشف می‌شوند. اما زمانی که کیست‌ها بزرگ شوند، پاره شوند یا جلوی جریان خون به تخمدان را بگیرند، می‌توانند علائمی ایجاد کنند. بر اساس جدیدترین بررسی‌های منتشر شده توسط کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG) در سپتامبر ۲۰۲۵، توجه به ترکیبی از علائم زیر اهمیت ویژه‌ای دارد:
۱. دردهای لگنی و شکمی؛ فراتر از یک دل‌درد ساده
این شایع‌ترین علامت است. درد ممکن است به صورت یک درد مبهم و مداوم یا یک درد تیز و ناگهانی در پایین شکم، معمولاً در یک سمت، احساس شود. این درد می‌تواند بیاید و برود و گاهی با فعالیت‌های خاصی تشدید شود.
۲. علائم کیست تخمدان در پریودی
کیست‌ها می‌توانند تعادل هورمونی بدن را بر هم بزنند. این موضوع خود را به شکل پریودهای نامنظم (دیرتر یا زودتر از موعد)، خونریزی شدیدتر یا خفیف‌تر از حد معمول، یا لکه‌بینی بین دو پریود نشان می‌دهد. بررسی دقیق علائم کیست تخمدان در پریودی یکی از کلیدهای اصلی تشخیص است.
۳. احساس نفخ و سنگینی مداوم در شکم
مطالعات اخیر منتشر شدهدر آگوست ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که احساس نفخ مداوم که با تغییرات رژیم غذایی بهبود نمی‌یابد، می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه کیست‌های بزرگ‌تر باشد. بیمار ممکن است احساس پری یا فشار در ناحیه شکم و لگن داشته باشد.
۴. تغییرات در الگوی ادرار و اجابت مزاج
یک کیست بزرگ می‌تواند به مثانه یا روده فشار وارد کند. این فشار باعث تکرر ادرار، احساس عدم تخلیه کامل مثانه، یا یبوست و احساس سختی در دفع مدفوع می‌شود.
۵. احساس درد هنگام فعالیت‌های ورزشی یا آمیزش جنسی
فشار فیزیکی ناشی از ورزش‌های سنگین یا تماس در حین رابطه جنسی (در صورت وجود) می‌تواند باعث ایجاد درد در ناحیه‌ای شود که کیست وجود دارد. این درد معمولاً تیز و موقتی است.
۶. حالت تهوع و حساسیت سینه‌ها
این علائم کمتر شایع هستند اما به دلیل تأثیرات هورمونی کیست بر بدن، ممکن است رخ دهند. این نشانه‌ها شباهت زیادی به علائم اولیه بارداری دارند و می‌توانند گیج‌کننده باشند.
۷. تغییرات هورمونی؛ از آکنه تا افزایش موهای زائد
برخی کیست‌ها می‌توانندباعث تولید بیش از حد هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها)شوند. این امر منجر به بروز آکنه‌های مقاوم به درمان، افزایش موهای زائد در صورت و بدن، یا حتی ریزش موی سر با الگوی مردانه می‌شود.
آیا کیست تخمدان در دختران خطرناک است؟
این مهمترین سوالی است که ذهن دختران و خانواده‌ها را درگیر می‌کند. پاسخ کوتاه و آرامش‌بخش این است: نه. بیش از ۹۵٪ کیست‌های تخمدان در زنان جوان، خوش‌خیم و بی‌خطر هستند.
علائم کیست تخمدان خطرناک چیست؟
از کجا بفهمیم کیست داریم
اما آگاهی از علائم کیست تخمدان خطرناک ضروری است تا در صورت لزوم، به سرعت به پزشک مراجعه کنید. این علائم هشداردهنده عبارتند از:
- درد شدید و ناگهانی در شکم یا لگن (ممکن است نشانه پیچ‌خوردگی یا پارگی کیست باشد)؛
- درد همراه با تب، تهوع و استفراغ؛
- احساس سرگیجه، ضعف و غش؛
- تنفس سریع و پی‌درپی؛
- خونریزی شدید و غیرطبیعی واژینال.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، فوراً به اورژانس مراجعه کنید. این موارد نادر هستند اما نیازمند رسیدگی فوری پزشکی می‌باشند.
علت کیست تخمدان در دختران چیست؟
برخلاف باورهای رایج، کیست تخمدان به دلیل سبک زندگی خاص یا مصرف مواد غذایی مشخصی به وجود نمی‌آید. اصلی‌ترین علت کیست تخمدان در دختر، همان فرآیندهای هورمونی طبیعی بدن است.
عوامل دیگری که می‌توانند در تشکیل کیست نقش داشته باشند عبارتند از:
- سندرم تنبلی تخمدان (PCOS): یک اختلال هورمونی شایع که با کیست‌های کوچک و متعدد در تخمدان‌ها همراه است.
- آندومتریوز: شرایطی که در آن بافت داخلی رحم در خارج از آن رشد می‌کند و می‌تواند باعث ایجاد کیست‌هایی به نام «اندومتریوما» شود.
- استعداد ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگیدر ابتلا به کیست تخمدان.
- عفونت‌های لگنی: عفونت‌های شدید می‌توانند به تخمدان‌ها سرایت کرده و باعث ایجاد کیست شوند.
آزمایش تشخیص دقیق کیست تخمدان
اگر هر یک از علائم بالا را تجربه می‌کنید، اولین قدم مراجعه به پزشک است. پزشک پس از بررسی سوابق و انجام معاینات اولیه، ممکن است مراحل تشخیصی زیر را توصیه کند.
قدم اول: معاینه بالینی و شرح حال
پزشک سوالات دقیقی در مورد الگوی پریود، نوع درد و سایر علائم شما خواهد پرسید و معاینه لگنی را برای بررسی هرگونه توده یا حساسیت انجام می‌دهد.
قدم دوم: سونوگرافی
سونوگرافی لگن یک روش بدون درد و بدون اشعه است که با استفاده از امواج صوتی، تصویری دقیق از رحم و تخمدان‌ها ارائه می‌دهد. این بهترین راه برای تأیید وجود کیست، تعیین اندازه، شکل و نوع آن (پر از مایع یا جامد) است.
قدم سوم: آزمایش کیست تخمدان در آزمایشگاه
در کنار سونوگرافی، انجام برخی آزمایش‌های خون می‌تواند اطلاعات تکمیلی و بسیار مهمی را در اختیار پزشک قرار دهد.
تست کیست تخمدان در آزمایشگاه فروردین
در آزمایشگاه فروردین تهران، ما با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات و متخصصان مجرب، تمامی این تست‌ها را با بالاترین دقت ارائه می‌دهیم:
آزمایش خون (CBC)
این تست ساده به بررسی علائم عفونت (افزایش گلبول‌های سفید) یا کم‌خونی ناشی از خونریزی شدید (کاهش گلبول‌های قرمز) کمک می‌کند.
تست‌های هورمونی
اندازه‌گیری سطح هورمون‌هایی مانند LH, FSH, Testosterone و DHEA-S به تشخیص اختلالات هورمونی زمینه‌ای مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمک شایانی می‌کند.
تومور مارکرها (مانند CA-۱۲۵)
این تست پروتئینی را در خون اندازه‌گیری می‌کند که در برخی سرطان‌های تخمدان افزایش می‌یابد. نکته بسیار مهم: در دختران جوان و زنانی که پریود می‌شوند، سطح CA-۱۲۵ می‌تواند به دلایل غیرسرطانی زیادی (مانند اندومتریوز یا حتی خود پریود) بالا برود. بنابراین، این تست به تنهایی تشخیصی نیست و باید با احتیاط و در کنار سایر یافته‌ها تفسیر شود.
آزمایش بارداری (Beta-HCG)
انجام این تست برای رد احتمال حاملگی یا حاملگی خارج رحمی که علائم مشابهی دارند، ضروری است.
آزمایشگاه فروردین در این مرحله، با ارائه نتایج سریع و کاملاً دقیق به پزشک شما کمک می‌کند تا بتواند با اطمینان کامل، بهترین برنامه درمانی را برای شما ارائه دهد.
تجربه‌ای از زبان بیماران
سارا، ۱۹ ساله، دانشجو: “چند ماهی بود که پریودهام نامنظم شده بود و همیشه زیر دلم یه درد مبهم داشتم. فکر می‌کردم به خاطر استرس دانشگاهه. تا اینکه یک روز دردش شدید شد. بعد از سونوگرافی و آزمایش، دکتر گفت یه کیست ساده دارم که با دارو رفع می‌شه. بزرگترین درسی که گرفتم این بود که به علائم بدنم بی‌توجه نباشم.”
مریم، ۲۲ ساله، کارمند: “من همیشه نفخ شدید داشتم و چند کیلو هم بی‌دلیل وزن اضافه کرده بودم. بعد از انجام آزمایشات هورمونی در آزمایشگاه فروردین، مشخص شد که مبتلا به تنبلی تخمدان هستم. الان تحت درمانم و حالم خیلی بهتره. تشخیص درست واقعاً زندگی آدم رو عوض می‌کنه.”
سوالات متداول در مورد کیست تخمدان (FAQ)
۱. آیا کیست تخمدان باعث ناباروری می‌شود؟
اغلب کیست‌های عملکردی هیچ تأثیری بر باروری ندارند. با این حال، شرایط زمینه‌ای مانند تنبلی تخمدان یا اندومتریوز در صورت عدم درمان می‌توانند باروری را تحت تأثیر قرار دهند.
۲. آیا کیست‌های ساده نیاز به جراحی دارند؟
خیر. اکثر کیست‌های ساده و عملکردی نیازی به جراحی ندارند و با پیگیری یا درمان دارویی برطرف می‌شوند. جراحی تنها برای کیست‌های بسیار بزرگ، مشکوک یا آن‌هایی که علائم شدید ایجاد می‌کنند، توصیه می‌شود.
۳. تفاوت کیست تخمدان با علائم کیست رحم در دختر چیست؟
کیست رحم در دیواره یا داخل حفره رحم رشد می‌کند و علائم آن بیشتر شامل خونریزی‌های بسیار شدید پریود و درد هنگام قاعدگی است. در حالی که کیست تخمدان روی تخمدان‌ها تشکیل شده و درد آن معمولاً در یک سمت پایین شکم احساس می‌شود.
۴. بهترین زمان برای انجام آزمایش کیست تخمدان چه موقعی است؟
برای تست‌های هورمونی، پزشک ممکن است روزهای خاصی از چرخه قاعدگی (معمولاً روز دوم یا سوم) را توصیه کند. برای سایر آزمایش‌ها، زمان خاصی وجود ندارد، اما بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
۵. چگونه می‌توانم برای انجام آزمایشات در آزمایشگاه فروردین اقدام کنم؟
شما می‌توانید به راحتی با مراجعه حضوری به یکی از شعب ما یا تماس با شماره تلفن آزمایشگاه، اطلاعات لازم را کسب کرده و برای نمونهگیری هماهنگ کنید. کارشناسان ما آماده پاسخگویی به شما هستند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
کیست تخمدان بخشی طبیعی از زندگی بسیاری از دختران و زنان است. مهمترین نکته، شناخت بدن، توجه به علائم غیرعادی و عدم ترس از مراجعه به پزشک است. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام، کلید درمان ساده و مؤثر است.
این مطالب را نیز بخوانید:
