بیماری دست پا دهان کودک

بیماری دست پا دهان: عفونت ویروسی شایع در کودکان

بیماری دست پا دهان کودک، یک عفونت ویروسی خفیف و مسری است که بیشتر در کودکان خردسال مشاهده می‌شود. علائم این بیماری شامل زخم‌های دردناک در دهان و بثورات پوستی در دست‌ها و پاها است. این عفونت عمدتاً به وسیله ویروس کوکساکی ایجاد می‌شود و در گروه سنی زیر ۵ سال بسیار شایع است.

درمان و پیشگیری از این بیماری

در حال حاضر، هیچ درمان خاصی برای بیماری دست، پا و دهان وجود ندارد. با این حال، شستن مکرر دست‌ها و رعایت بهداشت فردی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این عفونت کمک کند. همچنین، اجتناب از تماس نزدیک با افرادی که به بیماری دست، پا و دهان مبتلا هستند، می‌تواند موثر باشد.

این مطلب را نیز بخوانید: درمان خانگی بیماری دست پا و دهان کودک به چه صورت ؟ [کلیک کنید]

علائم این بیماری

این بیماری می‌تواند باعث بروز تمامی علائم زیر یا تنها برخی از آن‌ها شود:

1. تب و گلودرد: این بیماری معمولاً با تب خفیف و احساس ناخوشی همراه است.
2. زخم‌های دردناک: ضایعات تاول‌مانند روی زبان، لثه‌ها و داخل گونه‌ها ظاهر می‌شوند و می‌توانند دردناک باشند.
3. بثورات پوستی: بثورات در کف دست، کف پا و گاهی اوقات بر روی باسن بروز می‌کند. این بثورات خارش ندارند اما ممکن است تاول‌دار شوند. بسته به رنگ پوست، این بثورات ممکن است قرمز، سفید، خاکستری یا به شکل برجستگی‌های ریز ظاهر شوند.
4. هیاهو و بی‌قراری: نوزادان و کودکان نوپا ممکن است به دلیل ناراحتی ناشی از این بیماری بی‌قرار شوند.
5. از دست دادن اشتها: کودکان ممکن است به دلیل درد زخم‌های دهانی اشتهای خود را از دست بدهند.

اثرات بیماری

این بیماری معمولاً باعث بروز بثورات ضایعات دردناک و تاول‌مانند در کف پا می‌شود. این بثورات بسته به رنگ پوست متفاوت ظاهر می‌شوند. دوره نهفتگی این بیماری معمولاً 3 تا 6 روز است و در این مدت ممکن است علائمی مانند تب و گلودرد در کودکان بروز کند.

کودکان مبتلا به بیماری دست، پا و دهان ممکن است دچار تب شوند و احساس ناخوشی کنند. آن‌ها گاهی اشتهای خود را از دست می‌دهند و تمایل به فعالیت کمتری دارند.

یک یا دو روز پس از شروع تب، زخم‌های دردناک در جلوی دهان یا گلو ظاهر می‌شود. بثورات ممکن است روی دست‌ها، پاها و گاهی اوقات بر روی باسن نیز نمایان شوند.

زخم‌هایی که در پشت دهان و گلو ایجاد می‌شوند، ممکن است نشانه‌ای از بیماری ویروسی مرتبط به نام هرپانژین باشند. از دیگر ویژگی‌های هرپانژین می‌توان به تب شدید ناگهانی و در برخی موارد تشنج اشاره کرد.

در موارد نادر، زخم‌هایی ممکن است بر روی دست‌ها، پاها یا سایر قسمت‌های بدن نیز ایجاد شود. شناسایی زودهنگام علائم و مراقبت‌های بهداشتی مناسب می‌تواند به کاهش عوارض این بیماری کمک کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بیماری دست، پا و دهان معمولاً یک بیماری جزئی است که به طور معمول فقط برای چند روز باعث تب و علائم خفیف می‌شود.

اگر کودک شما کمتر از شش ماه دارد و دچار زخم‌های دهانی یا گلودرد است که باعث درد در نوشیدن مایعات می‌شود، حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر علائم فرزندتان پس از 10 روز بهبود نیافت، دوباره به پزشک مراجعه نمایید.

علل بیماری دست پا دهان

شایع‌ترین علت بیماری دست، پا و دهان عفونت ناشی از کوکساکی ویروس 16 است.

این ویروس متعلق به گروهی از ویروس‌ها به نام انتروویروس‌های غیر فلج اطفال است. انواع دیگر انتروویروس‌ها نیز می‌توانند باعث بیماری دست، پا و دهان شوند.

عفونت کوکساکی، معمولاً از طریق دهان منتقل می‌شود. این بیماری از طریق تماس فرد به فرد با فرد آلوده گسترش می‌یابد و می‌تواند از راه‌های زیر منتقل شود:

• ترشحات بینی یا گلو
• بزاق دهان
• مایعات از تاول‌ها
• مدفوع
• قطرات تنفسی ناشی از سرفه یا عطسه

بیماری دست، پا و دهان به ویژه در محیط‌های مراقبت از کودک مانند مهد کودک‌ها شایع است. مراقبت‌های بهداشتی مناسب می‌تواند به کاهش شیوع این بیماری کمک کند.

بیماری دست، پا و دهان بیشتر در کودکان تحت مراقبت شایع است، زیرا کودکان خردسال نیاز به تعویض مکرر پوشک و کمک در استفاده از توالت دارند. آن‌ها همچنین تمایل دارند دست خود را در دهان قرار دهند. در هفته اول ابتلا به این بیماری، کودک بسیار مسری است. ویروس می‌تواند تا هفته‌ها پس از برطرف شدن علائم در بدن باقی بماند، به این معنا که کودک هنوز هم می‌تواند دیگران را آلوده کند.

برخی افراد، به ویژه بزرگسالان، ممکن است ویروس را بدون نشان دادن علائم بیماری منتقل کنند. شیوع بیماری دست، پا و دهان در تابستان و اوایل پاییز در ایالات متحده شایع‌تر است و در مناطق گرمسیری، این بیماری در فصل بارانی بیشتر مشاهده می‌شود.

تفاوت با بیماری تب برفکی

بیماری دست، پا و دهان با بیماری تب برفکی (که گاهی اوقات بیماری سم و دهان نامیده می‌شود) مرتبط نیست. تب برفکی یک بیماری ویروسی عفونی است که در حیوانات مزرعه یافت می‌شود و از حیوانات خانگی یا حیوانات دیگر به انسان منتقل نمی‌شود.

سن عامل اصلی خطر بیماری دست، پا و دهان است. این بیماری بیشتر کودکان کمتر از 5 تا 7 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کودکان در مراکز مراقبت از کودک به ویژه آسیب‌پذیر هستند زیرا عفونت به‌راحتی از طریق تماس فرد به فرد گسترش می‌یابد. اگرچه این بیماری بیشتر در کودکان خردسال مشاهده می‌شود، اما هر کسی می‌تواند به آن مبتلا شود. تصور بر این است که کودکان بزرگتر و بزرگسالان به این بیماری ایمنی دارند، زیرا پس از قرار گرفتن در معرض ویروس‌های مسبب بیماری، آنتی‌بادی تولید می‌کنند. با این حال، نوجوانان و بزرگسالان نیز گاهی به بیماری دست، پا و دهان مبتلا می‌شوند.

عوارض بیماری دست، پا و دهان

شایع‌ترین عارضه بیماری دست، پا و دهان، کم آبی بدن است. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد زخم در دهان و گلو  و بلع  دردناک شود . به والدین توصیه می‌شود که کودک خود را به نوشیدن مایعات در طول بیماری تشویق کنند. در صورت بروز کم آبی شدید، کودک ممکن است نیاز به مایعات داخل وریدی (IV) در بیمارستان داشته باشد. این بیماری معمولاً جزئی است و فقط برای چند روز باعث تب و علائم خفیف می‌شود. با این حال، گاهی اوقات انتروویروس‌های مسبب بیماری می‌توانند به مغز نفوذ کرده و عوارض جدی ایجاد کنند:

• مننژیت ویروسی: عفونت و التهاب نادر غشای مغز (مننژ) و مایع مغزی نخاعی.
• آنسفالیت: بیماری شدید و بالقوه تهدید کننده زندگی که شامل التهاب مغز است؛ آنسفالیت نادر است.

آخرین یافته‌ها و تحقیقات در درمان بیماری دست، پا و دهان (HFMD) در کودکان

تداوم درمان به شیوه فعلی

درمان بیماری دست، پا و دهان بیشتر حمایتی است. تمرکز اصلی بر تأمین آب بدن، تسکین درد (با داروهایی مانند استامینوفن و ایبوپروفن) و استفاده از داروهای بی‌حس‌کننده برای زخم‌های دهانی است. دستورالعمل‌های جدید توصیه می‌کنند که آنتی‌بیوتیک‌ها فقط زمانی استفاده شوند که عفونت باکتریایی تأیید شده باشد.

تحقیقات ضدویروسی

• پلیکوناریل و پُوکاپاوییر: این داروها در آزمایش‌های اولیه به خوبی عمل کرده‌اند، به‌ویژه در برابر ویروس EV71. اما استفاده گسترده از آن‌ها به دلیل اثرگذاری متغیر و عدم انجام آزمایش‌های بزرگ، محدود است.
• داروهای بازآرایی‌شده: فلوکستین، که معمولاً برای درمان افسردگی استفاده می‌شود، در آزمایش‌های پیش‌بالینی اثر ضد ویروس EV71 نشان داده است. اما هنوز اطلاعات بالینی کافی در این زمینه وجود ندارد.
• ضدویروس‌های طیف وسیع: داروهایی مانند نیتازوکساید و فاوپیراویر در حال بررسی برای جلوگیری از تکثیر ویروس هستند.

توسعه واکسن

• واکسن‌های EV71: واکسن غیرفعال EV71 که در چین از سال 2016 مجوز گرفته، بیش از 90% در برابر فرم شدید بیماری مؤثر است. مطالعات نشان داده‌اند که ایمنی این واکسن طولانی‌مدت و بی‌خطر است.
• واکسن‌های چندگانه: تحقیقات در حال انجام است تا واکسنی که شامل چند سویه ویروس‌ها (EV71، Coxsackievirus A16، A6 و A10) باشد، ساخته شود.
• پذیرش جهانی: سازمان بهداشت جهانی (WHO) واکسن‌های EV71 را به عنوان اولویت می‌شناسد، اما استفاده از آن‌ها در کشورهای غیرآسیایی هنوز محدود است.

درمان‌های موضعی و کمکی

• درمان‌های موضعی: استفاده از ژل‌های خوراکی بر پایه عسل و پچ‌های لیدوکائین برای کاهش درد زخم‌های دهانی مؤثر بوده است.
• درمان با اینترفرون: اینترفرون-آلفا در برخی موارد شدید می‌تواند مدت زمان علائم را کاهش دهد، اما شواهد در این زمینه متفاوت است.
• درمان‌های سنتی: برخی گیاهان مانند آندروگرافیس پانیچیولاتا در مدل‌های آزمایشگاهی اثر ضدویروسی نشان داده‌اند، اما هنوز تحقیقات بالینی کافی وجود ندارد.

مدیریت موارد شدید

• IVIG و کورتیکواستروئیدها: این داروها در مواردی که عوارض عصبی یا قلبی-ریوی پیش بیاید استفاده می‌شوند، اما هنوز در مورد اثرگذاری آن‌ها تردیدهایی وجود دارد.
• بیومارکرها: بررسی پروتئین‌ها مانند IL-6 و IL-10 می‌تواند کمک کند تا شدت بیماری پیش‌بینی شده و مداخلات زودتر انجام شوند.
• پشتیبانی عصبی: در موارد شدید، استفاده از تجهیزات پیشرفته مانند EEG و MRI و درمان‌هایی برای تنظیم عملکرد بدن تأکید شده است.

استراتژی‌های پیشگیری

• بهداشت و قرنطینه: شستشوی دست‌ها و ضدعفونی کردن سطوح با مواد کلرینی می‌تواند ویروس‌های انتروویروس را از بین ببرد.
• نظارت: شناسایی و ردیابی سویه‌های جدید ویروس‌ها به کمک توالی‌یابی ژنومی، کمک می‌کند تا واکسن‌ها و استراتژی‌های بهداشتی مؤثرتر باشند.

جهت‌گیری‌های آینده

• آنتی‌بادی‌های مونوکلونال: تحقیقات در حال انجام است تا آنتی‌بادی‌هایی برای خنثی‌سازی ویروس EV71 ساخته شود.
• واکسن‌های جهانی انتروویروس: تکنولوژی mRNA که در واکسن‌های COVID-19 استفاده شد، برای تولید واکسن‌های پان‌انتروویروس در حال تحقیق است.
• همکاری جهانی: شبکه‌هایی مانند اتحادیه جهانی HFMD در تلاشند تا درمان‌ها را استانداردسازی کرده و تحقیقات را تسریع کنند.

نتیجه‌گیری

در حالی که درمان‌های حمایتی همچنان پایه و اساس درمان بیماری دست، پا و دهان هستند، اما پیشرفت‌هایی در زمینه داروهای ضدویروسی، واکسن‌ها و روش‌های پیش‌بینی بیماری موجب تحولی در مدیریت این بیماری شده است. واکسن‌های ترکیبی و داروهای جدید می‌توانند در آینده به کاهش شدت بیماری کمک زیادی کنند، اما برای تأثیرگذاری کامل، نیاز به تحقیقات بیشتری دارند. پیشگیری از طریق واکسیناسیون و رعایت اصول بهداشتی همچنان راهکار اصلی برای کاهش شیوع این بیماری به شمار می‌رود.